 |
تايوان د چين يوه نه بيليدونکي برخه ده او په جغرافيايي لحاظه په قديمي موده کي تايوان د لويې وچې سره پوست و ، خو د زمکنې پوستې د جنبش له امله جلا شو او په منځ کي يوه أبنا پيدا شوه چه په نتيجه کي تايوان په يو ټاپو بدل شو . د هغو ډبرينو او خاورينو کاسو او نورو سفالينو ظروفو څخه چه د تايوان په بيلا بيلو ځايونو کي کيندل شوي ، څرګنديږي چه د تايوان د ماقبل تاريخ کلتور د چين په لويې وچې پوري اړه لري .
د لرغوني اسنادو لمخې په دوه سوه ديرشم کال کي د چين په لويه وچه کي د وو ملک پاچا سون چيون دوه جنرالان د لسو زرو سمندري قواوو په مشرۍ تايوان ته وروليږل چه دا په تايوان کي د مترقي کلتوري معلوماتو په استعمالولو سره د لويې وچې د اوسيدونکو د لومړني أبادۍ مبدا وه . د شپږمې پيړۍ له پايه د اومې پيړۍ تر سره د سوي سلسلې امپراطور درې واره د تايوان د اوسيدونکو د حال احوال د پوښتنې او ددوي د ځانګړو عادتونو د معاينې دپاره خپل استازي وروليږي . ورپسې د تان اوسون په سلسلو کي چه شپږ سوه کاله يي ادامه درلوده ، د لويې وچې په سواحلو کي اوسيدونکي په تيره بيا د جنوب ختيځ چين د فو جيان ولايت د چيوان جو او جان جو اوسيدونکي د جګړو څخه د ځان ژغورلو دپاره تايوان او تايوان ته نژدي د پن هو ټاپوګانو ته په کډه ورغلل څو چه د زمکو په أبادولو لاس پوري کړي .
په ١٣٣٥کال کي د چين د يون سلسلې په رسمي توګه په پن هو کي د پن هو او تايوان د چارو د اداره کولو دپاره حکومتي ارګان جوړ کړ چه په تايوان کي د چين د رسمي حکومتي ارګان د جوړيدو وخت له همدي کال نه پيل شو .
د مين سلسلې نه وروسته د لويې وچې او تايوان د خلکو ترمنځ تګ راتګ زيات شو. مشهور بيړي والا جن هه د لويې بحريې په مشرۍ د جنوب ختيځي اسيا بيلا بيلو هيوادونو ته د سفر په موده کي په تايوان کي هم توقف کړ او هنري او زراعتي محصولات يي د تايوان خلکو ته يووړل . کله چه په ١٦٢٨کال کي د فو جيان په ولايت کي سخته وچکالي پيښه شوه ، د فو جيان ولايت يو نامتو شخصيت چه جن جي لونګ نوميده ، د لسګونو زرو وږيچيانو په مشرۍ تايوان ته لاړ څو چه د سپيره زمکو په أبادولو لاس پوري کړي چه له دي نه وروسته په تايوان کي د بي حاصلو زمکو د أبادولو موده پيل شوه .
د تايوان د بيرته لاس ته راوړلو په هکله د جن چن ګون کارنامې
د شپاړسمې پيړۍ له نيمايي نه وروسته د لويديځې نړۍ د استعمارچيانو د طمع سترګې تايوان ته ونيولې شوې . لومړي د هسپانيې او پرتګال تيري کوونکو په تايوان باندي تجاوز وکړ ، د تايوان منابع يي تالا کړې ، په مذهبي او کلتوري تيري يي وکړ يا يي په مستقيم ډول په زوره تايوان اشغال کړ . په ١٦٤٢کال کي هالنديانو د هسپانيايانو په ځاي د تايوان په شمال کي تاڼې ونيولې چه په دي اثر تايوان د هالند په مستعمره بدل شو .
د هالند استعمارچيانو د تايوان خلک ستمګرانه استثمار وکړ چه په نتيجه کي د هالند په ضد د تايوان د خلکو مبارزې په پر له پسي ډول راوپارولې شوې . په ١٦٦٢کال کي ملي قهرمان جن چن ګون د تايوان د خلکو تر همکارۍ او مرستې لاندي
هالندي استعمارچيان وشړل او تايوان يي بيرته لاس ته راوړ . خو جن چن ګون لږه موده وروسته د ناروغۍ په اثر مړ شو او تايوان لا هم د دوه ويشتو کالو دپاره دده د زوي او لمسی تر ادارې لاندي و . د تايوان د اداره کولو په موده کي جن چن ګون او دده زامنو د بورې او مالګې د توليدولو او د صنعتي او تجارتي چارو د پياوړي کولو ، د ښوونځيو د جوړولو ، د زراعتي توليدي طرزالعمل د اصلاحولو په هکله د محلي قومونو سره د مرسته کولو په شمول لازم تدبيرونه ونيول او په دي وجه د تايوان اقتصاد او کلتور په چټکۍ سره ترقي وموندله چه د تايوان په تاريخ کي د أبادۍ او پرمختګ يوه مهمه دوره ګڼل کيږي .
د چينګ سلسلې په لومړيو کلونو کي د چين په قلمرو کي د تايوان شموليت په ١٦٨٣کال کي د چين د چينګ سلسلې حکومت په تايوان باندي نظامي بريد وکړ او د جن چن ګون لمسي جن که شوان تسليم شو او ورپسې د چينګ سلسلي حکومت په تايوان کي د يوې سيمې او درو ولسواليو ادارې ارګانونه جوړ کړل چه دغه ارګانونه د فو جيان ولايت تر رياست لاندي وو چه له دي نه وروسته تايوان يو وار بيا د چين د مرکزي حکومت تر واحدې ادارې لاندي ونيول شو او په سياسي ، اقتصادي او کلتوري ساحو کي د لويې وچې سره د تايوان اړيکي لا نژدې شول او تايوان د دولتي يووالي او وحدت په کل کي يو نه بيليدونکي جز ګرزيدلی دی .
په ١٨٨٥کال کي د چينګ سلسلې حکومت تايوان د يوه ولايت په حيث وټاکه او ليو مين چوان يي د اوسني والي په توګه تايوان ته وروليږه . ليومين چوان بيا هم د لويې وچې د فو جيان او ګوانګ دونګ ولايتونو خلکو ته بلنه ورکړه چه د تايوان د سپيره زمکو د أبادولو دپاره تايوان ته لاړ شي ، ورپسې په تايوان کي د زمکو أبادۍ ،
تيلګرام ، او اوسپنيزو لارو عمومي ادارې ، د نظامي مهماتو د توليدولو ، د سوداګرۍ ، کانو او نفتو او د ونو د پريکولو ادارې ، د توپونو کلاوې ، پوستخانې ، او ښوونځي يي جوړ او دفاعي چارې يي تنظيمې کړې ، د بريښنا د انتقالولو سيمونه او اوسپنيزې لارې يي وغزولې او داسي نور .
د جاپان د اشغال په موده کي
د نولسمې پيړۍ په دوهمه نيمايي کي جاپان د اصلاح له برکته د کاپيتاليستي لاره پرمختګ وکړ . په ١٨٩٤ کال کي جاپان په چين باندي تيري کوونکي جګړه پيل کړه او د چين د چينګ حکومت په دې جګړه کي د ماتي خوړلو نه وروسته په دوهم کال کي له جاپان سره د ما ګوان په نامه يو خاينانه او حقارت کوونکي تړون لاسليک کړ او ددې تړون لمخې تايوان او د پن هو ټاپوګان جاپان ته تسليم کړل او له دي نه وروسته تايوان د پنځوسو کالو دپاره د جاپان په مستعمرې بدل شو.
جاپان د تايوان د اشغال نه وروسته په تاي بي ښار کي د تايوان د عالي حاکمې ادارې په حيث د ګورنر رياست او په بيلا بيلو ځايونو کي اداري څانګې جوړې کړې او نور ډول ډول نظامونه يي اجرا کړل ، په عمومي لحاظه جاپان په تايوان کي استعماري تسلط او ښوونه تطبيق کړه . په عين وخت کي يي د خپل هيواد د اقتصاد د اړتياوو د پوره کولو دپاره د اشغال په لومړيو کلونو کي له تايوان څخه د کرنې او زراعتي محصولاتو د چمتو کولو د چارو يوه اډه جوړه کړه چه په نتيجه کي د تايوان د چمتو کولو او ترانسپورت چارو ګام په ګام ترقي وموندله . د دوهمې عمومي جګړې په موده کي جاپان جنوبي خوا ته د مليتاليستي وړاندي تګ د پاليسي سره سم په تايوان کي د نظامي صنايعو د پرمختګ دپاره زياته هڅه وکړه .
د تايوان د حاکميت بيرته لاس ته راوړل او د لويي وچې څخه د تايوان جلاوالي د تاريخي حقايقو لمخې د دوهمي عمومي جګړې په موده کي په لاسليک شويو بين المللي تړونونو کي يو وار بيا تاييده شويده چه تايوان د چين د خاوري يوه نه بيليدونکي برخه ده . د ١٩٤٣کال د دسمبر په لومړي ورځ چين ، امريکې او انګلستان دريواړو هيوادونو د قاهرې اعلاميه لاسليک کړه او په دي اعلاميه کي ټاکل شوي چه د چين خاورې مثلا منجوري ، تايوان او پن هو ټاپوګان چه د جاپان لخوا نيول غصب شوې ، بايد بيرته چين ته ورکړې شي . د ١٩٤٥کال د جولاي په شپږويشتمه نيته چين ، امريکې او انګلستان بيا وروسته شوروي اتحاد هم د پوڅتان اعلاميه لاسليک کړه او په دې اعلاميه کي بيا تاييده شوه چه د قاهرې په اعلاميه کي ټاکل شوي شرايط بايد په پوره توګه تر تطبيق لاندي راوستلی شي .
د ١٩٤٥کال د اګست په پنځلسم تاريخ جاپان اعلان وکړ چه د پوڅتان اعلامي مادې ومني او بي له شرطه تسليم کړي . د همدي کال د اکتوبر په پنځه ويشتمه نيټه د چين حکومت په تاي بي کي د تايوان په ولايت کي د ميشته شوي جاپاني فوځ د تسليم د منلو مراسم پرځاي کړل . مګر د تايوان د اشغال د ختميدو نه وروسته د چين د وخت حکومت چه د ګومين دانګ ګوند تر کنترول لاندي و ، ډيره غلظه پاليسي ونيوله او د تايوان په خلکو باندي يي د نظامي ديکتاري تسلط تحميل کړ ، پردي علاوه په هغه وخت کي د فاسد سياست او سخت رشوت له امله د ١٩٤٧کال د فبروري د مياشتې په اته ويشتمه نيټه د تايوان خلکو د ګومين دانګ ګوند د واکمنۍ په ضد وسله وال قيام لاس پوري کړ . د ګو مين دانګ ګوند په اړه زيات شمير حکومتي عسکر د جي لونګ بندر ته پلي ووتل او قيام کوونکي يي سخت وځپل چه په نتيجه کي ديرش زره تنه ووژل شول .
د ١٩٤٩کا ل د اکتوبر په لومړي ورځ د چين خلکو د چين د کمونست ګوند تر مشرۍ
لاندي د ګو مين دانګ ګوند حکومت تر پسو لاندي کړ او د چين ولسي جمهوريت جوړ شو ،د لويې وچې د أزادولو نه مخکي د ګو مين دانګ ګوند مشر چانکايشيک او دده يوه برخه نظامي او حکومتي مامورين تايوان ته لاړل او د امريکې د حمايت او ملاتړ لاندي يي په تايوان کي د هيواد د يوې برخې زمکني حاکميت وساته چه په پاي کي د تايوان او لويې وچې ترمنځ د بيلوالي وضعيت يو وار بيا رامنځته شو .
|
