د ترهګرۍ پر وړاندې د نړیوال ائتلاف اړتیا
CMG2024/03/28 15:11:02
شريکول:

د روسیې پلازمېنې مسکو ښار ته په یوه نژدې سيمه کې په يو کنسرت کې سخت ترهګريز بريدونه رامنځته شوي، چې له امله يې ۱۴۳تنه وژل شوي. داعش د دغې پېښې پړه پر غاړه اخيستې. دغه خونړي بريدونه دا ښيي، چې ترهګري لا هم د نړيوالو په وړاندې سخت ګواښ دی او د ترهګرۍ ضد د نړیوال ائتلاف جوړول ستر اهميت لري.

د ۲۰۲۴م کال په جنورۍ کې همدغه د داعش خراسان څانګې د ايران په کرمان کې ترهګريز بريدونه کړي، چې له امله يې څه باندې ۲۰۰ تنه وژل شوي. له دې نه مخکې دغه ډلې په ۲۰۱۷م کال کې په ايران کې او په ۲۰۲۱م کال کې د افغانستان په کابل کې د يو لړ ترهګريزو بريدونو د کېدلو اعلان کړی دی.

داعش په منځني ختيځ کې د لوېديځو هېوادونو د لاسوهنې له ناکامېدو وروسته رامنځته شوې ډله ده. دغه ډله په عراق کې د صدام حسين حکومت له سقوط وروسته د ګډوډۍ حالت کې جوړه شوې او له ۲۰۱۰م کال څخه تر ۲۰۱۱م کال پورې د عرب پسرلي او د سوريې په کورنۍ جګړه کې د بهرنيو ځواکونو له شتون وروسته ډېر فعال شول. له دې وروسته د دغې ډلې څو فرعي څانګې په مختلفو سيمو کې فعاليتونه تر سره کړي او په ځانګړې توګه د دغې ډلې د خراسان څانګه تر ټولو فعاله ده.

د داعش د خراسان څانګې فعاليتونه د امريکا په مشرۍ د لوېديځو هېوادونو له جیوپوليټيکي او سياسي ستراتيژۍ سره تړاو لري. د امريکا د بايډن حکومت په ۲۰۲۱م کال کې د لويو هېوادونو تر منځ د سيالۍ ستراتيژي جوړه کړه. داعش په دې سياسي فضا کې بيا فعال و او د جنوبي او منځنۍ اسيا او د روسیې په وړاندې عمده امنيتي ګواښ ګرځېدلی دی. سره له دې چې روسیې په دغه ترهګریزو بريدونو کې د داعش د خراسان څانګې دنده نه ده تصديق کړې، خو په دې کې هېڅ شک نه شته، چې دغه پېښه نړيوال ترهګريز بريدونه دي.

ترهګر د انسانانو ګډ دښمن دی او د ټولو هېوادونو په وړاندې ننګونه او د نړيوالې سولې او خونديتوب په وړاندې سخت ګواښ دی، دا اړتيا ده چې نړيواله ټولنه د ترهګرۍ ضد نړیوال ائتلاف جوړ کړي، خو جوړول يې اسانه کار نه دی او د نړيوالې ټولنې ګډو هڅو ته ته اړتيا لري. که څه هم نړيواله ټولنه د ترهګرۍ ضد چارو د اهميت او وړتيا په هکله ګډې نظريې لري، خو د ترهګريزو ډلو د تعريف کولو، د ترهګريزو معلوماتو د شريکولو په ځينو کليدي مسئلو کې د نظريو توپيرونه لري، نو د ترهګرۍ ضد د اغېزناکې نړيوال ائتلاف جوړول لا هم ډېر ستونزمن دي.

امريکا په مسکو کې له ترهګريزو بريدونو مخکې روسیې ته اړوند خبرداری ورکړی و، خو په حقيقت کې يې د استخباراتو کليدي معلومات نه و ورته وړاندې کړي. واشنګټن د دې پېښې په غندلو کې ځنډنی و، چې په دې سره یې هم نړيواله ټولنه مغشوشه کړې ده. په تېره بيا د امريکا په شمول ځينې لوېديځ هېوادونه د ترهګرۍ ضد مسئلو کې خپلې ګټې لټوي او په اوږده موده کې دوه ګوني معيارونه غوره کوي، په قصدي توګه ترهګرۍ د ځانګړو هېوادونو، توکمونو او مذهبونو سره تړي، د بشري حقونو د څار په توګه د ځينو ويجاړوونکو ترهګريزو فعاليتونو په توګه مشخص کوي. دغه ګډوډۍ پېژندنې په يوه اندازه د ترهګرۍ په پراختيا کې مرسته کوي، د ترهګرۍ ضد د نړيوالو فعاليتونو اغېزه کموي او د ترهګرۍ ضد د نړيوال ائتلاف جوړولو په ترڅ کې ستر خنډونه جوړوي.

په مسکو کې سخت ترهګريز بريدونه دا څرګندوي چې ترهګري لا هم يو نړيوال ګواښ دی. لوی هېوادونه بايد د امنيت ساتلو په چارو کې د جلا کېدو پر ځای لا يووالی او همغږي ټينګه کړي. لومړی کليدي ګام دا دی، چې لوی هېوادونه بايد د ترهګرۍ ضد د استخباراتو د تبادلې اغېزناک ميکانيزم جوړ کړي. له دې وروسته عمده لوی هېوادونه بايد د ترهګرۍ ضد مسئلو کې يو پر بل باور ټينګ کړي او په ګډه د نړۍ په بېلا بېلو هېوادونو کې ترهګرۍ ته ضربه ورکړي.

په مسکو کې د ترهګريزو بريدونو بريدګر په عمده توګه د منځنۍ اسيا له بېوزله وروسته پاتې سيمو څخه راغلي کسان دي، له دې څخه ښکارېږي، چې د ترهګرۍ حلولو لپاره نه یوازې د ترهګر له منځه وړل په کار دي، بلکې د سرچينو بندولو  او وچول یې هم اړین دي.  مثلاً نړيواله ټولنه دې د بېوزلۍ مسئلې حل کړي، د ښوونې او روزنې حالت دې ښه کړي، کاري فرصتونه دې پراخ کړي، څو د افراطي ايډيالوژيو له خوا د ځوانانو د هڅولو مخه ونيسي، دغه راز حالات دې ثابت شي، څو د مختلفو تمدنونو او مذهبونو ترمنځ مساوي خبرې اترې او هوسا چاپېريال رامنځته شي او د افراطي نظريو د خپرولو فضا محوه شي او ترهګريزو ډلو ته فرصتونه ورنه کړل شي.