د امريکا د روټګيرس پوهنتون د روغتيا څېړنيز مرکز په وروستيو کې يو لړ شمېرې خپرې کړي، چې له مخې يې نژدې شپېته سلنه افريقايي الاصله امريکايان د ټوپک تاوتريخوالي سره مخ دي، چې زياتره يې بېوزله او ټيټ عايدلرونکي کسان دي او په بېوزله سيمو کې اوسيږي.

شنونکي په دې اند دي، چې په امريکا کې افريقايي الاصله امریکايانو ته په ښه نظر نه کتل کيږي او زیانونه ورته رسیږي.

په امريکا کې ډېری وخت افريقايي الاصله خلک د ډزو په پېښو کې زيانمن کيږي، چې دا د دغه هېواد د بشري حقونو د ګډوډ وضعيت یوه کوچنۍ بېلګه ده.

د چين حکومت د مې په ۲۹مې نېټې په ۲۰۲۳ کال کې په متحدو ايالتونو کې له بشري حقونو د سرغړونې په تړاو يو راپور خپور کړ او د ګڼو شمېرنو له مخې يې نړيوالو ته د امريکا له خوا پر بشري حقونو د تېري حقيقتونه افشا کړي دي.

په دغې تبصرې کې د ټوپکونو د زورزياتي څو پېښو ته کتنه شوې ده.

د امريکې د ټوپک تاوتريخوالي ارشیف(Gun Violence Archive) پر خپلې وېبپاڼې یو لړ شمېرې خپرې کړي، چې له مخې يې تېر کال په دغه هېواد کې لږ تر لږه د ډزو ۶۵۴ پېښې شوي او ۴۳ زره کسان پکې وژل شوي دي.

راپور وايي، امريکايي سياستوال يوازې پیسو او سياسي ګټو ته پاملرنه کوي او تراوسه د ټوپکونو د کنټرول په اړه ګډو نظريو ته نه دي رسېدلي، چې له امله يې ګڼو خلکو خپل ژوند له لاسه ور کړی دی.

په امريکې کې له هغو لږو کسانو پرته، چې په سياسي، اقتصادي او ټولنيزو چارو کې لوړ مقام لري، د زیاترو امریکايانو بنسټيز حقونه او ازادي له پامه غورځول شوې او امريکايي بشري حقونه د ځينو امريکايانو پر ځانګړو حقونو بدل شوي، چې په دې جملې کې نژادي تبعيض يې د پاملرنې وړ خبره ده.

د ۲۰۲۳م کال په جنورۍ کې د امريکا د تنیسي ايالت د ممفيس ښار پنځو پوليسو يو افريقايي الاصله ځوان تار نيکور په بې رحمۍ وواژه، چې له امله يې د دغه هېواد په لسګونو ښارونو کې لاريونونه راپورته شول.

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا د خپلواکو کارپوهانو نړيوال ارګان په يو راپور کې ويلي، چې د افریقايي الاصله امریکايانو پر وړاندې سیسټماتيک نژادي تبعيض د امريکا پوليسو او جنايي عدلي سيسټمونو ته نفوذ کړی دی.

د پوليسو لخوا  د افریقايي الاصله امریکايانو د وژل کېدو شونتیا د سپين پوستو په پرتله درې برابره لوړه ده  او د توقیف کېدو شونتیا يې بيا د سپين پوستو په مقایسه څلور اعشاريه پنځه برابره لوړه ده. د امريکا پيو څيړنيز مرکز د ۲۰۲۳ کال په اګست کې يو راپور خپور کړی، چې له مخې يې د ٪۸۳ افريقايي الاصله امریکايانو په اند د مساواتو د تضمين لپاره د امريکا د حکومت هڅې لا هم کافي نه دي.

سربېره پردې، په امريکا کې د شتمنو او بېوزلو وګړو ترمنځ واټن د ۱۹۲۹ م کال له اقتصادي کړکېچ راهيسې تر ټولو سختې سويې ته رسيدلی دی.

شمېرې ښيي، چې د ۲۰۲۳ کال په درېیمې ربعې کې د امريکې ٪ ۶۶.۶ شتمني د ډېر لوړ عايد لرونکو کسانو (په عمومي نفوس کې ۱۰٪ جوړوي) لاسته ورغلې او برعکس نيمه برخه خلک يې چې لږ عايد لري، د عمومي شتمنۍ يوازې ٪ ۲.۶ ترلاسه کوي. تېر کال د امريکا په ډېرو ځايونو کې په فلمي، توليدي، طبي او ميډيايي چارو کې د لويو لاريونونو څپه رامنځته شوې او کارکوونکي يې له بېوزلۍ سره مخ شوي، چې دغه حالت هم د نړيوالې ټولنې د پام وړ ګرځېدلی دی.

د ګالوپ څېړنيز شرکت سروې ښيي، چې د ۲۰۲۳م کال له جنورۍ څخه تر ډسمبر پورې له ۷۶ تر ۸۱ سلنې پورې امریکايانو د هېواد له پرمختیایي حالت څخه ناخوښي څرګنده کړې او ۷۶ سلنه امریکايان بيا په دې اند وو، چې هېواد يې پر ناسم لوري روان دی.

ولی امریکايان پر خپل هېواد لږ باور لري؟ عمده لامل يې د پيسو له سياست او د ګوندونو ترمنځ له سختې سيالۍ سره تړاو لري. د امريکې افراطي سیاست ورځ تر بلې د دغه هېواد ټولنه سره پاشي او د امريکايانو باور ماتوي.
نړيوال هم پر يادو حقیقتونو پوهيږي، چې د امريکا بشري حقونه يوازې د شتمنو امريکايانو ځانګړی حق  دی او دغه هېواد یوازې د بشري حقونو په پلمه د بادارۍ په لټه دی.