د فليپين سياستوال ځانونه ځواکمن ښيي
CMG2024/06/06 15:54:00
شريکول:

د فليپين ولسمشر فيرډينانډ مارکوس څه موده مخکې د سينګاپور د شانګريلا ۲۱م ډيالوګ ته په وينا کې ادعا کړې، چې «د ملګرو ملتونو د سمندري قانون تعهد نامه» او د جنوبي سمندر د خيالي منځګړيتوب له مخې يې د هېواد قانوني حقونه منل شوي او د جنوبي سمندر د تګلارو بنسټ يې برابر کړی دی. نوموړي پر چين غږ کړی، چې د خپلې خاورې په اړه يې کوم سازش جوړ نه کړي.

چيني لوري د فليپين د ولسمشر فیرډينانډ د يادو خبرو په اړه څرګندونې کړي او ويلي يې دي، چې چين پر خپل ملي حاکميت د فليپين د تيري پر وړاندې کافي صبر کړی، خو دغه صبر يې اوس محدود کړی او له فليپينه يې غوښتي، چې د حقیقتونو پر بنسټ خبرې وکړي او د خبرو او سلامشورو سمې لارې ته دې را وګرځي.

د فليپين مشرانو جرګې د روان کال په فبرورۍ کې د سمندري سيمې خيالي قانون منظور کړی او نيت لري، چې په کوردننه د قانون جوړولو له لارې د چين هوانګيان ټاپو او د نان شا اکثره ټاپوګان او اړوندې سمندري سيمې په خپل قلمرو کې شاملې کړي.

 د فليپين ولسمشر فيرډينانډ مارکوس د شانګريلا ډيالوګ په ترڅ کې څو ځلې د «د ملګرو ملتونو د سمندري قانون تعهد نامه» او د جنوبي سمندر د منځګړيتوب خيالي حکم ياد کړي او په حقيقت کې د سمندر په اړه ناسم دريځ پراخوي او د خپلې ناقانونې کړنې د قانوني کېدو هڅې کوي.

تاريخ نه شي بدلېدای. فليپين يو ټاپو هېواد دی او د امريکې او هاسپانيې تر استعمار لاندې و. د دغه هېواد قلمرو د ۱۸۹۸م کال «د امريکا او اسپانيې د سولې تړون»، د ۱۹۰۰ م کال « د امريکا او هاسپانيې ترمنځ د فليپين د شاوخواوو ټاپوګانو د ويشلو تړون» او د ۱۹۳۰م کال «د بريتانيې تر استعمار لاندې شمالي بورنيو ايالت او د امريکا تر استعمار لاندې د فليپين د سرحدې کرښې د ټاکلو تړون» په شمول د يو لړ نورو نړيوالو تړونونو له مخې ټاکل شوی دی.

په ۲۰۱۳م کال کې امريکا د اسيا او ارام سمندر سيمې د بيا بېلانس ستراتيژي وړاندې کړه او فليپين پکې په يو اړخيزه توګه د جنوبي سمندر د منځګړيتوب اعلان کړی او د ناقانونه کړنې د قانوني کېدو لپاره يې يوه سياسي ننداره جوړه کړې ده. د جنوبي سمندر په هکله د چين او فليپين د جنجال مرکزي ټکی د خاورې او سمندري سيمې د ويشلو مسئله ده.

 

فليپين له چين سره د ستونزو حل تړون لري، خو بيا بیا یې له دغه تړون څخه سرغړونه کړې ده، «د جنوبي سمندر د اړوندو خواوو اعلاميه» کې کړې ژمنې يې نه دي عملي کړي او «د ملګرو ملتونو د سمندري قانون تعهد نامه» کې يې د منځګړيتوب لپاره د محدوديت اصول مات کړي دي. د جنوبي سمندر د خيالي منځګړيتوب پېل ناقانونه شوی او له نړيوال قانون سره مطابقت نه لري او د فليپين ناقانونه کړنې به هيڅ پایله ونه لري.

چين او فليپين د تېرې پيړې په ۷مې لسيزې کې سياسي اړيکې ټينګې کړي او د جنوبي سمندر مسئلې جنجال يې تر کنټرول لاندې راوستلی، خو کله چې رډينانډ مارکوس په ۲۰۲۲م کال کې د ولسمشرۍ واک ترلاسه کړی، بيړې يې څو ځلې د چين ژن ای ټاپو او د هوانګ يا ټاپو سمندري سيمو ته داخلې کړي، چې دغې چارې يې د دواړو هېوادونو پر اړيکو بد سیوری غوړولی دی.

په حقيقت کې د فليپين د حکومت کړنې منطقي نه دي.

د فليپين پوهنتون پروفيسر بوبي تازون ويلي، امريکا د فليپين ولسمشر مارکوس د جګړې د يوې وسيلې په توګه کاروي، دروغجنه وعده او ګڼ شمېر دويم لاس وسلې يې ورکړې دي او اوس امريکا په سیمه ييزو چارو کې تسلط غواړي او خپل رول لوبوي.

داسې راپورونه هم خپاره شوي، چې د ولسمشر د فيرډينانډ مارکوس کورنۍ په امريکا کې لویه شتمني پټه ساتلې، نو ځکه خپل حکومت هڅوي، چې د امريکا غوښتنو ته غاړه کيږدي.

 

د ولسمشر د فيرډينانډ مارکوس په مشرۍ د فليپين د حکومت کړنو د دغه هېواد په کوردننه شکونه او انتقادونه راپورته کړي دي.

د فليپين د ولسمشر پخواني وياند ريګوبيرټو تيګلاو ويلي، د فليپين حکومت  د امريکا ګوډاګی دی او غږ یې پرې کړی، چې له چين سره په سولې کې ګډ ژوند وکړي.

د فليپين د سروې ادارې(OCTA) د يوې اند پوښتنې ۶۶ سلنه ګډونوالو هيله ښودلې، چې د دغه هېواد حکومت انفلاسيون مسئلې ته لومړيتوب ورکړي او د سروې ۴ سلنه ګډونوالو بيا د ملي دفاع مسئله بېړنۍ بللې ده. 

د فليپين ناقانونه کړنې پر عدالت نه دي ولاړې او تاريخي اساس او قانوني ملاتړ نه لري. امريکا د باور وړ هېواد نه دی او نه هم دغه هېواد نړيواله ټولنه غولولی شي. فليپين به بالاخره پوه شي چې دغه هېواد يوازې د امريکا لخوا د تسلط او بادارۍ د وسلې په توګه کارول کيږي، سيمه يیزه سوله خرابوي او ځان يې په خطر او انزوا  کې اچولی دی.