د چين لومړی وزير لي چيانګ د جون له ۱۸مې تر ۲۰مې نېټې پورې ماليزيا ته په رسمي سفر تللی. چين او ماليزيا دوه ګاونډي هېوادونه دي چې زر کلنه پخوانۍ دوستي لري. تېر يا ۲۰۲۳ کال د دواړو هېوادونو د تلپاتې اړيکو د يو لړ يادګاري پېښو شاهد و.
د کمربند او لارې وړانديز د پيل تر لسمې کليزې وراخوا، چې ماليزيا یې د لومړنيو ونډه والو هېوادونو له ډلې يو دی، د «دوو هېوادونو، دوه ګونو پارکونو» تاريخي ودانۍ، هغه فزيکي نښې دي چې د کمربند او لارې وړاندیز په اړه زموږ خاطرات تازه ساتي. په ورته مهال، د چين او ماليزيا د هر اړخيز ستراتيژيک مشارکت د رنګين تار له اوبدلو پرته به د دواړو هېوادونو د دوه اړخيزو همکاريو بډايه پرده بشپړه نه شي، ځکه دا د چين او ماليزيا د ډيپلوماسۍ د تاريخ مهم پړاو دی.
ياد کال چين ته د ماليزيا د لومړي وزير داتوک سېري انور ابراهيم د لوړې کچې د سفر، چې د ۲۰۲۳ کال په مارچ مياشت کې وشو، له کبله هم مهم و. نوموړی په ياد سفر کې د چين له ولسمشر شي جين پينګ سره د چين – ماليزيا د ګډ برخليک ټولنې د رامنځته کېدو په تړاو اجماع ته ورسيد. په دې توګه د راتلونکو دوه اړخيزو اړيکو د پراختيا طرحه جوړه شوه او په ماليزيا کې د نوې رهبرۍ تر قيادت لاندې دواړو هېوادونو په راتلونکي کال کې د دوه اړخيزو اړيکو د کليزې د طلايي جشن نمانځنه پيل کړه. دا چاره د نوي نړيوال تحرک په مينځ کې د دواړو ملتونو د ګډو هېلو او يوه له بلې سره تړلو منافعو د پوخوالي نښه ده. په ورته مهال دا د نورو هېوادونو په تړاو د ماليزيا د بد نيت نښه نه ده، ځکه چې دغه هېواد په دودیز ډول د پخوانۍ سړې جګړې له زمانې څخه له جيوپوليټيکي کشمکشونو لوړ پاتې شوی دی.
نيمه پېړۍ وړاندې، د ناپېيلې ډيپلوماسۍ پايله وه چې ماليزيا یې د سړې جګړې په ترڅ کې له چين سره د ښکېلتيا لپاره زړورې پرېکړې ته سوق کړه. د ماليزيا د هغه وخت لومړی وزير مرحوم تون عبدالرزاق چې کله د زيتون له يوه ښاخ سره بيجينګ ته ورسيد نو د سويل ختيځې اسيا د اتحادیې غړو هېوادونو ته یې مسير روښانه کړ چې په پایله کې یې د متنوع سياسي ادارو لرونکو دواړو هېوادونو اړيکې پراخې شوې.
هغه د لويديځ تر شا د دريدو په تړاو د ايډيولوژيکي توافق پر خلاف د دريځ نيولو لپاره کافي ليد درلود. په ورته مهال، د هغه پرېکړه د سويل ختيځې اسيا د اتحادیې د سولې، ازادې او ناپېیلتوب له اعلاميې سره په مطابقت کې وه. دغه اعلاميه په ۱۹۷۱ کال کې خپره شوې وه چې په سويل ختيځې اسيا کې د سولې، ازادۍ او ناپېيلتوب پر ټينګښت، د بهرنيو قوتونو د لاسوهنو پر مخنيوي او د اړيکو پر پراختيا یې ټينګار کاوه.
کله چې چيان چيچن د چين د بهرنيو چارو وزير و نو د ماليزيا په بلنه یې د ۱۹۹۱ کال په جولای کې په کولالمپور کې د سويل ختيځې اسيا اتحادیې د غړو هېوادونو د وزيرانو په ۲۴ مه غونډه کې ګډون وکړ. دا چې ماليزيا د اړيکو د پراخولو ځانګړې وړتيا لري نو د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو له اتحایې سره یې د چين د تړاو په رامنځته کولو کې مهم رول ولوباوه او په دې توګه یې د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو له اتحادیې سره د مذاکراتي شريک په توګه د چين مشارکت پياوړی کړ.
۳۰ کاله وروسته، دغه اړيکې لا ډير تکامل ته ورسېدې او په ۲۰۲۱ کال کې پر جامع ستراتيژيک مشارکت بدلې شوې. د چين د ډيپلوماسۍ د تمرکز په ستراتيژيک بدلون سره، لس کاله مخکې د ګاونډيتوب د ډيپلوماسۍ په چوکاټ کې د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو له اتحادیې سره د چين د مشارکت ماډل له دوستۍ سره مل شو. رښتينولي، متقابلې او پراخې ګټې په سويل ختيځه اسيا کې د څو اړخيزو اړيکو د تازه بديلونو په توګه د همکاريو مېز ته راوړل شوي دي. دغه ګټې پر داسې باد بدلې شوې دي چې د کمربند او لارې وړانديز یې پورته کړی او په هغې سيمې کې یې د برياليتوب پوړيو ته رسولی چې ماليزيا هېواد یې د اصلي ذينفعو له ډلې يو دی.
د کمربند او لارې وړاندیز د پايدارې بېخ بنا او ډيجيټلي اقتصاد محور ته د تدريجي بدلون په لړ کې د پيليتابه دويمې لسيزې ته ننوځي او د ماليزيا اړتياوو ته چې د غوړيدونکو صنعتي همکاريو د پياوړتيا په برخه کې یې لري، غوره رسيده ګي کوي. د اندونیزيا دا اړتياوې د ۴.۰ صنعت په پاليسۍ، د ۲۰۳۰ کال په نوي صنعتي ماسټرپلان او د ډيجيټلي اقتصاد په طرحه کې په ګوته شوې دي. مصنوعي ځيرکتيا، د لويو معلوماتو تحليل، روباټيک او ځينې نور هغه نوي را ټوکيدونکي موارد دي چې د نويو فرصتونو د رامنځته کولو بالقوه ظرفيت لري.
په داسې حال کې چې چين له ۲۰۰۹ کال راهيسې د پرله پسې پنځلسو کلونو لپاره د ماليزيا تر ټولو ستر شريک پاتې شوی، چين ته د ماليزيا صادرات هم د بدلون په حال کې دي. چين ته د ماليزيا له لوري د صادرو شويو برېښنايي توکو او تجهيزاتو حجم په ۲۰۱۱ کال کې له ۳۳.۳ سلنې څخه په ۲۰۲۲ کال کې ۴۲.۶ سلنې ته لوړ شوی دی.
تر ۲۰۲۳ کال پورې د دواړو لورو سوداګري د پراختيا په حال کې وه، داسې چې د ماليزيا د ټولې سوداګرۍ ۱۷.۱ سلنه د چين ونډه وه. د ۲۰۲۴ کال په لومړيو دريو میاشتو کې د سوداګرۍ دا کچه د تېر کال د همدې مودې په پرتله ۳.۳ سلنه لوړه شوې او ۱۱۲ ميلياردو رګيټو ته رسېدلې وه. که وضعيت همداسې دوام کوي نو د بازار وړاندوينې مثبتې ښکاري او اټکل کيږي چې د چين – سويل ختيځې اسيا هېوادونو د اتحادیې د ازادې سوداګرۍ ۳.۰ سيمه به ژر وتړل شي.
اوس ټولې سترګې ماليزيا ته دي چې دا تړون بشپړ کړي، ځکه دغه هېواد په ۲۰۲۵ کال کې د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو اتحادیې دوره يي مشري ترلاسه کوي.
پر دې سربېره، ماليزيا د ټولنو د رامنځته کولو ښه وړتيا لري. د ۲۰۲۵ کال لپاره د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو اتحاديې ليدلوری ښايي دغه هېواد ته ښه فرصت برابر کړي چې پر اتحادیې د رياست پر مهال چين تقويه او د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو اتحادیې په اقتصادي چوکاټ کې د واحد بازار د رامنځته کولو د موخې په تحقق کې مرسته وکړي.
دا چاره د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو اتحادیې جمع ۳، د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو اتحادیې جمع ۶ او د سويل ختيځې اسيا د ملګرتيا او همکاريو په معاهده کې د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو اتحادیې په څېر په څو اړخيزو مشارکتونو کې د غير غړو هېوادونو ګډون ته ورته ده.
په اوسنيو شرایطو کې د چين او ماليزيا د ډيپلوماټيکو اړيکو د کليزې د طلايي جشن نمانځنه داسې مورد دی چې بايد له پراخ ليدلوري وڅېړل شي. له يوې خوا مو هڅوي چې د دواړو هېوادونو د هيلو د پوره کولو لپاره د همکاريو نوي حدود او اړخونه ومومو، له بلې خوا تېر الهام بښونکی حکمت را يادوي چې له چين سره د ماليزيا د فعالو اړيکو بنسټ و. لومړی د سړې جګړې په ترڅ کې د دوه اړخيزو اړيکو د پيل په برخه کې او دويم تر سړې جګړې وروسته د نړيوال کېدو په ترڅ کې د هغې ټولنې د رامنځته کولو په برخه کې چې د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو اتحادیې جمع ۳ او د سويل ختيځې اسيا د هېوادونو اتحادیې جمع ۶ په څېر بنسټونو د رامنځته کېدو سبب شول.