د شانګهای د همکارۍ سازمان د نوي نړيوال نظام د جوړولو لپاره د هيلو سرچينه ده
CMG2024/07/04 16:48:31
شريکول:

تنوع او تفاوتونه د نړيوال سياست وجودي توکي دي او له تنوعاتو سره د برخورد څرنګوالی په نړيوال سياست کې هميشنۍ ستونزه ده. د شانګهای د همکاريو سازمان تر سړې جګړې وروسته په دوامداره توګه د دې ستونزې د هواري لارې چارې وړاندې کوي.

د شانګهای د همکارۍ سازمان د شانګهای له روحیې چې له «متقابل باور، متقابلو ګټو، برابرۍ، مشورو، د تمدنونو تنوع ته له درناوي» څخه عبارت ده ملاتړ کوي. د درېيمګرو نه په نښه کول د دغه سازمان مشارکتي ماهيت څرګندوي او د سړې جګړې پر مهال د ناټو سازمان په څېر چې د متحدو ايالتونو تر اغېزې لاندې دی  له تقابلي ماهيت سره بشپړ ټکر لري. دغه سازمان د څو اړخيزو اړيکو داسې ډول رامنځته کړی چې د سړې جګړې له ذهنيته ډير لرې دی.

په اوکراين کې د روان کړکېچ او د فلسطين او اسرائيلو د مناقشې په لړ کې د شانګهای د همکاريو سازمان د مفهوم جذابيت لا ډير شوی او د داسې لارو چارو او مسيرونو موندلو ته یې لاره هواره کړې چې د سړې جګړې د تېروتنو د بيا تکرار مخنيوی کوی.

په دې کې شک نشته چې د شانګهای د همکارۍ سازمان د نړيوالو سازمانونو يو جلا ډول او د سړې جګړې د مهال له نړيوالو سازمانونو سره ډير توپير لري. دغه سازمان، لکه څرنګه چې ځينې خلک او رسنۍ تبليغ کوي، امريکا ضد يا لويديځ ضد سازمان نه دی.

د شانګهای د همکاريو سازمان له سړې جګړې د زده شويو درسونو پر بنسټ رامنځته شوی چې د نوي ډول امنيت، پراختيا، مدنيت او نړيوال حکومتولۍ د رامنځته کولو لپاره کار کوي، له ډلبنديو او تقابل واټن لري او د ګټې – ګټې پر مفهوم ولاړ دی.

متحد ايالتونه او لويديځې رسنۍ تل د شانګهای د همکاريو سازمان ته له خپلو تياره عينکو ګوري، دغه سازمان د لويديځ ضد ګڼي او د سړې جګړې پر زاړه ذهنيت تکيه دي.

د شانګهای د همکاريو سازمان د تأسيس له ورځې بيا تر اوسه د عدم تعهد، عدم تقابل او د ثالثو لوريو د نه په نښه کولو اصولو ته خپله پابندي ساتلې او د امنيت يو نوی مفهوم یې وړاندې کړی دی. دا هغه څه دي چې د شانګهای د همکاريو سازمان یې له متحدو ايالتونو او لويديځ څخه چې تل د نظامي اتحادونو او ډلبنديو په لټه کې دي، بيخي جلا کړی دی.

د شانګهای د همکاريو سازمان په پرېکنده ډول د سړې جګړې ذهنيت پرېیښی او هېڅکله یې خيالي دښمنۍ نه دي جوړې کړې؛ بلکې خپلې هڅې یې د امنيت پر وړاندې د غير دوديزو ګواښونو او خنډونو پر له منځه وړلو متمرکزې کړې دي. په دې توګه د سيمې ثبات خوندي شوی، د اقتصادي او ټولنيزې پراختيا لپاره يو مناسب چاپېريال رامنځته شوی او د غړو هېوادونو وګړي یې پر دې بريالي شوي چې په سوله او ثبات کې کار او ژوند وکړي. دې چارې په سيمه يیزه او نړيواله کچه هم اغېز درلودلی دی.

دا مهال نړۍ داسې بدلونونه تجربه کوي چې په تېره يوه پېړۍ کې نه وو ليدل شوي دغه راز نړيواله حکومتولي او نړيوال امنيت هم له جدي ننګونو سره مخ دي. له همدې کبله د يوه مناسب نړيوال نظم رامنځته کېدو ته جدي اړتيا ده چې څو اړخيزتوب تقويه او ځانګړی اقتصادي نړيوالتوب رامنځته کړي.