CGTN: د شانګهای همکارۍ سازمان، چې په ۲۰۰۱ کال کې جوړ شوی د پراخېدو په حال کې دی او تازه یې د استانې په سرمشريزه کې بېلاروس د لسم غړي په توګه منل شوی دی. دا مسئله نړيوالې ټولنې ته څه پيغام ورکوي او پر نړيوال جيوپوليټيک څه اغېز لرلی شي؟
په بېلاروس کې د چين سفير شي شياويونګ: بېلاروس په ۲۰۰۹ کال کې د شانګهای همکارۍ سازمان مذاکراتي شريک او په ۲۰۱۵ کال کې یې ناظر غړی شو. چين دغه هېواد ته د لسم رسمي غړي دولت په توګه تود هرکلی وايي. بېلاروس ته د غړيتوب ورکړه د شانګهای همکارۍ سازمان پراخېدونکی مفهوم څرګندوي.
د پيل په توګه، د شانګهای همکارۍ سازمان نفوذ او جذابيت په پراخېدو دي. په تېرو ۲۳ کلونو کې سازمان د پراخېدو څو مرحلې تېرې کړې دي. د شانګهای همکارۍ سازمان غړي نن ورځ د نړۍ د نفوس ۴۰ سلنه برخه جوړوي، د نړۍ د ټولې ځمکې تر څلورمې برخې ډېره خاوره یې تر پوښښ لاندې ده او د کورنيو ناخالصو عوايدو کچه یې هم د ټولې نړۍ څلورمه برخه جوړوي. د شانګهای همکارۍ په سازمان کې د بېلاروس غړيتوب د سازمان تنوع غني کوي. د سازمان د غړيتوب لپاره د ډيرو نورو هېوادونو ليوالتيا د هغه اصولو او ليدلوري ته پراخه خوشبيني په ګوته کوي.
پر دې سربېره، د شانګهای همکارۍ سازمان يوه لويه ټولشموله کورنۍ ده، نه يوه تړلې کوچنۍ ډله. د شانګهای همکارۍ سازمان د شانګهای د روحیې اتل دی چې پر متقابل باور، متقابلو ګټو، مساواتو، تمدنونو ته په درناوي او سلا مشورو ټينګار کوي. پر همدې اساس خپل نور نړيوال همفکره شريکان په لمن کې رانغاړي. دغه سازمان د هېوادونو اندازې ته له پام پرته د مساواتو د اصل پر بنسټ او اجماع پرېکړې کوي، له همدې کبله یې د نوي ډول نړيوالو اړيکو او د ګډ برخليک نړيوالې ټولنې په رامنځته کېدو کې مهم رول لوبولی دی. دا چاره د ځينو هېوادونو له سلطه پالو فعاليتونو او ګوښه کوونکو دريځونو سره په بشپړ تضاد کې واقع ده.
دغه راز، د شانګهای همکارۍ سازمان به د سيمه ييزې او نړيوالې سولې، ثبات او پراختيا په تقويه کولو کې هم لوی رول ولوبوي. د څو اړخیزو اړيکو د يوه مهم چوکاټ په توګه د شانګهای همکارۍ سازمان چې له نويو غوړيدونکو بازارونو او مخ پر ودې هېوادونو څخه جوړ دی په نننۍ نړۍ کې د غوړيدونکو قدرتونو د پيوستون او همکاريو حياتي بستر دی. ياد سازمان د نړيوالې سولې، ثبات، انصاف او عدالت د ساتنې مترقي ځواک دی. د شانګهای همکارۍ سازمان پراختيا به له ټولو لورو سره مرسته وکړي چې څو اړخيزتوب پلی کړی، پراخې نړيوالې اجماع او همکاريو ته ورسيږي او نړيوال پېچلي وضعيت ته ثبات ور وبښي. د سازمان حکمت د نړيوالې حکومتولۍ له ښه کېدو، په ايروشيا سيمه او ټوله نړۍ کې د اوږدمهالې سولې او عامه سوکالۍ له ټينګښت سره مرسته کوي.
CGTN: چين او بېلاروس په ۱۹۹۲ کال کې رسمي ډيپلوماټيکې اړيکې پيل کړې او روان کال یې د دوه اړخیزو اړيکو ۳۲مه کليزه ده. په ۲۰۲۲ کال کې د دواړو هېوادونو مشرانو يو هر اړخيز جامع ستراتيژيک مشارکت اعلان کړ. په بېلاروس کې د چين د سفير په توګه د شانګهای همکارۍ سازمان په چوکاټ کې د دواړو هېوادونو اړيکې څنګه ارزوئ؟
شي شياويونګ: د شانګهای همکارۍ سازمان په څېر د څو اړخيزو اړيکو په چوکاټونو کې هر اړخیزې اړيکې د چين او بېلاروس تر منځ د هر اړخيز جامع ستراتيژيک مشارکت طبيعي محرک دی. په تېرو پنځلسو کلونو کې بېلاروس د شانګهای همکارۍ سازمان د مذاکراتي شريک او ناظر غړي په توګه له چين او د سازمان له نورو غړو سره په متنوع اړيکو کې ښکېل و. دغه هېواد به اوس د سازمان د بشپړ غړي په توګه لږ تر لږه په دريو برخو کې د چين – بېلاروس د اړيکو نوی څپرکی پرانيزي.
په لومړۍ مرحله کې به د شانګهای همکارۍ سازمان کې د بېلاروس غړيتوب د کمربند او لارې وړانديز په چوکاټ کې د همکاريو د پراخولو فرصت رامنځته کړي. د کمربند او لارې وړانديز د شانګهای همکارۍ سازمان له اساسي اصولو، کليدي سيمو او د همکاريو له ساحو سره دقيق انطباق لري. چين بېلاروس ته د کمربند او لارې د ګډې رغونې په برخه کې د مهم همکار او شريک په نظر ګوري. په داسې حال کې چې د کمربند او لارې د همکاريو وړانديز دويمه طلايي لسيزه په پېلېدو ده، د شانګهای همکارۍ سازمان کې د بېلاروس رسمي غړيتوب د اهميت وړ دی. چين او بېلاروس کولی شي چې د شانګهای همکارۍ سازمان له اسنادو او ميکانيزمونو په استفادې سره د سوداګرۍ، پانګونې، زيربناوو، ګمرکي همکاريو، ډيجيټلي اقتصاد او تخنيکي نوښتونو د پياوړتيا لپاره کار واخلي. په دې توګه به د پرمختګ لا ډير فرصتونه رامنځته او له ګټو به یې لا ډير خلک برخمن شي.
د شانګهای همکارۍ سازمان کې د بېلاروس غړيتوب د امنيتي همکاريو د پياوړتيا سبب هم کيږي. چين او بېلاروس د امنيتي مسايلو په برخه کې ورته يا ډير نږدې دريځ لري. له سازمان سره د بېلاروس رسمي يو ځای کېدل به له دواړو هېوادونو سره مرسته وکړي چې د امنيت او منافعو د خونديتابه، د رنګينو انقلابونو د مخنيوي او په کورنيو چارو کې د بهرنيانو د لاسوهنې د مخنيوي په هڅو کې د يو بل ملاتړ وکړي. دا چاره به دغه راز د شانګهای همکارۍ سازمان په غړو کې د نړيوال امنيت د ابتکار پليتابه اسانه کړي او د سيمې له امنيت او ثبات سره به د پام وړ مرسته وکړي.
ولسي او کلتوري اړيکې به تقويه کړي. ولسي اړيکې د شانګهای همکارۍ سازمان حياتي توکی دی. د بېلاروس په رسمي غړيتوب سره دواړه هېوادونه کولی شي چې د دوه اړخيزو اړيکو ارزښتناکې تجربې تقويه کړي او د شانګهای همکارۍ سازمان نوښتونو لکه د ځوانانو کمپونو، د ښځو فورم، د ولسي دوستۍ فورم او د دوديز طبابت فورم ته وده ورکړي. دا چاره به په کلتوري، تعليمي، ساينسي، روغتيايي، ورزشي، د مېرمنو، ځوانانو، ګرځندوی، رسنيو او نورو برخو کې همکارۍ پراخې کړي او د غړو تر منځ د تلپاتې دوستۍ لپاره به د ولسونو ملاتړ ور خپل کړي.
CGTN: مخکې له دې چې په بېلاروس کې د چين د سفير په توګه دنده پيل کړی، تاسو له ۲۰۱۸ کال څخه تر ۲۰۲۰ کال پورې د شانګهای همکارۍ سازمان د عمومي منشي مرستيال وی. د رسمي غړي په توګه د بېلاروس تر منلو وروسته به ستاسو په نظر د شانګهای همکارۍ سازمان د سيمې د امنيت د تقويه کېدو په برخه کې څه رول ولوبوي؟
سفير: د شانګهای همکارۍ سازمان له امنيتي همکاريو الهام اخيستی او اساسي ماموريت یې، لکه څرنګه چې د سازمان په منشور کې هم تصريح شوی، د سيمې د سولې، امنيت او ثبات ټينګښت دی. تر ۲۳ کلنو منسجمو هڅو وروسته د شانګهای همکارۍ سازمان اوس يو امنيتي پوښ، د همکاريو يو پل، د ملګرتيا ډله او د سيمې رغنده ځواک دی. د شانګهای همکارۍ سازمان د کورنۍ په لويېدو سره به دغه سازمان د سيمې د امنيت په تقويه کولو کې لا ډير ستر رول ولوبوي.
د سازمان د غړو اوږدمهالی ښه ګاونډيتوب او دوستي د سيمې له ثبات او سولې سره د پام وړ مرسته کوي. بېلاروس وار د مخه د شانګهای همکارۍ سازمان د غړو د ښه ګاونډيتوب، دوستۍ او همکاريو په تړون کې شامل دی. دا تعهد چې د اسنادو او کلونو عملي اقداماتو پر مټ یې ملاتړ کيږي، ښيي چې د شانګهای همکارۍ سازمان غړي د بهرنيو ملګرتياوو د جوړولو له ليدلوري ملاتړ کولی شي او کولی شي چې د يو بل اساسي ګټو ته په درناوي سره د انکشاف تګلوری وټاکي، سولې، ثبات او انکشاف ته په رسېدو کې د يو بل ملاتړ وکړي. د شانګهای همکارۍ سازمان د غړو اقتصادي او ډيموګرافيکي (وګړنيز) وزن ته په پام سره دا چاره د ډير اهميت وړ ده.
د بېلاروس رسمي غړيتوب د دوديزو امنيتي ننګونو پر وړاندې د غړو جمعي هڅې پياوړې کوي. د شانګهای همکارۍ سازمان په پياوړي کېدو سره به غړي د دفاع، د قانون د حاکميت، معلوماتي ټکنالوژۍ او بيولوژيکي امنيت په برخو کې تبادلې او له ترهګرۍ، بېلتونپالنې، د نشه يي توکو له قاچاق، د تودو وسلو له غير قانوني ليږد او ګڼو نورو نړيوالو جرمونو سره د مبارزې په برخو کې همکارۍ پراخې کړي. په پایله کې به یې د غړو د امنيتي همکاريو قانوني او بنسټي چوکاټ پياوړی او د سيمې امنيت به په جمعي ډول تقويه شي.
د شانګهای همکارۍ سازمان به د غير دوديزو امنيتي ننګونو پر وړاندې د مبارزې اجماع پياوړې کړي. د سازمان د رسمي غړيتوب له ترلاسه کولو وروسته به بېلاروس د انرژۍ او خوړو د نړيوال خونديتوب، له اقليمي بدلونونو سره د مبارزې، د بيولوژيکي تنوع د ساتنې او د اکمالاتو د ځنځير د امنيت او ثبات په ټينګښت کې له نورو غړو سره همکاري وکړي. دا چاره په پایله کې له غير دوديزو امنيتي ګواښونو سره د مبارزې د لا پياوړي کېدو سبب کيږي.