د چين په منځګړيتوب د فلسطين د حماس، فتح او نورو ډلو مشرانو په بيجينګ کې يوه ګډه اعلاميه لاسليک کړه او هوکړه یې وکړه چې د کلونو اوږدې بې اتفاقۍ ته به د پای ټکی ږدي او د ملي يووالي حکومت به جوړوي.
دغه اعلاميه په پراخه کچه ستايل شوې ده. د اعلاميې د لاسليکولو پر مهال فلسطيني ډلو او نړيوالې ټولنې د وينې بهېدنې په درولو او په منځني ختيځ کې د سولې په ټينګولو کې د اعلاميې اهميت د پام وړ وباله او چين ته یې د نړيوال منځګړي خطاب وکړ.
د حماس وياند حسام بدران په ټلېګرام ويلي چې د بيجينګ اعلاميه د فلسطين د يووالي د ټينګښت لپاره يو اضافي مثبت ګام و. هغه په ټينګار سره ويلي چې د لاسليک شوې اعلامیې تر ټولو مهمه برخه دا ده چې ټولو لورو په فلسطين کې د ملي اجماع د حکومت پر رامنځته کولو پکې هوکړه کړې ده.
د هغو ۱۴ فلسطيني ډلو له منځه چې د بيجينګ اعلاميه یې لاسليک کړې يوه هم د فلسطين د ملي ابتکار ډله ده. د دې ډلې عمومي منشي مصطفی بارغوتي له الجزيرې سره په يوه مرکه کې ويلي چې د بيجينګ اعلاميه د هغو ټولو اعلاميو په پرتله ډيره وړاندې تللې چې په وروستيو کلونو کې لاسليک شوې دي. بارغوټي باور څرګند کړی چې په فلسطين کې د ملي يووالي حکومت رامنځته کېدل له دې کبله مهم دي چې دا چاره د فلسطيني ګټو پر ضد د اسرائيلو له لوري د همکاريو د چوکاټونو د رامنځته کېدو مخه نيسي.
د ملګرو ملتونو د عمومي منشي وياند سټيفن ډوجاريک ويلي چې د بيجينګ اعلاميه د فلسطين د لا ډير وحدت لپاره مثبت ګام دی. هغه زياته کړې چې د سولې او امنيت او د يوه خپلواک، مترقي، حاکم او ډيموکراټيک دولت لرلو ته د فلسطين د خلکو د هيلې د پوره کېدو لپاره د فلسطيني ډلو تر منځ وحدت او يووالی اړين دی.
د ايران او سعودي عربستان تر منځ د مناقشې له هواري بيا په منځني ختيځ کې د پخلاينې تر څپې او دغه راز د سه شنبې په ورځ د بيجينګ د اعلاميې تر لاسليکېدو پورې، چين د يوه نړيوال منځګړي په توګه خپله وړتيا او د نړيوالې سولې او ثبات لپاره خپله اراده ثابته کړې ده، دا چارې د نړيوالې ټولنې له لوري هم منل شوې دي.
بارغوتي د چهارشنبې پر ورځ سي جي ټي اين ته وويل: «موږ د چين د موقف او ملاتړ ستاينه کوو. د چين له مرستې پرته به فلسطيني غاړو ته سخته وه چې شويو هوکړو ته ورسيږي. موږ د چين د رول ستاينه او مننه کوو».
د ملګرو ملتونو د عمومي منشي په استازيتوب سټيفن ډوجاريک د چين او ټولو هغو هېوادونو هڅې ستايلې دي چې د بيجينګ د اعلاميې په لاسليکېدو کې یې هڅې کړي دي.
د کولمبيا پوهنتون د پايدارې پراختيا د مرکز مشر جيفري ساش په څرګنده چين نړيوال منځګړی بللی دی. هغه له سي جي ټي اين سره په مرکه کې زياته کړې چې چين په منځني ختيځ کې دوې سویې د ښکاريانو له منګولو وژغورلې «لومړۍ د ايران او سعودي پخلاينه، چې متحدو ايالتونو یې هېڅکله د کېدو تصور نه کاوه. دويمه د بيجيګ اعلاميه».
د ساش په خبره چې د فتح او حماس تر منځ پخلاينه او د ملي يووالي حکومت د رامنځته کولو هوکړه خورا مثبته او مهمه ده. دا ښيي چې چين په ډيريدونکي ډول د سولې د ټينګولو وړتيا ترلاسه کوي او هغو مسايلو ته د حل لارې مومي چې په امريکا کې ناشوني او نه کېدونکي بلل کيږي.
سره له دې چې د سيمې او نړۍ ډېر هېوادونه پر وروستيو لاسته راوړنو خوښ دي، ځينې مشخص هېوادونه د بيجينګ د اعلاميې پر لاسليکېدو ډېر خوښ نه ښکاري. متحدو ایالتونو خو په څرګنده د هغه فلسطيني حکومت د جوړيدو مخالفت کړی چې حماس یې برخه وي، آن که اوس فلسطيني غاړې هم سره متحدې شوې او هوکړه یې کړې چې د ملي يووالي او سولې لپاره هڅې وکړي.
د چين د هڅو پر وړاندې مخالفتونه په نشت هم حساب نه دي، ځکه په لويديځو رسنيو کې په وار وار دا هڅې د امريکا د ننګولو او په منځني ختيځ کې د واک د تشې د ډګولو هڅې بلل کيږي. والسټريټ ژورنال په يوه ليکنه کې ويلي چې چين د امريکا ضد قوتونو له همغږي کولو او د امريکايي ډيپلوماسۍ له ننګولو خوند اخلي.
دا ډول غبرګونونه ډير د حيرانتيا وړ نه دي. د منځني ختيځ په هېوادونو کې د امريکا اعتبار ورځ تر بلې کمېږي. ځينو مشخصو لويديځو هېوادونو د دې پر ځای چې دا حقيقت ومني پر چين د نيوکو لوبه پيل کړې ده.
ساش وايي چې اوس نو متحد ايالتونه څنډې ته شوي، ځکه چين وښوده چې لا هم د ډيپلوماسۍ لپاره لاره شته، لا هم د مسايلو د هواري لارې چارې موجودې دي او د پرمختګ چانس شته دی.
د چين د ټولنيزو علومو د اکاډمۍ يوه څېړونکي تانګ ژيچاو واشنګټن پوسټ ته ويلي چې د منځني ختيځ په تړاو د چين ډيپلوماسي د لويديځ له ډيپلوماسۍ سره توپير لري. هغه زياته کړې چې د نړيوالې ټولنې له لوري د منځګړيتوب د تشې ډکولو ته بېړنۍ اړتيا ده چې په وينا یې د دې تشې يوه برخه د لويديځې نړۍ له لوري د فلسطين د مسئلې د جيوپوليټيکي څنډې ته کولو له کبله رامنځته شوې ده.
مهمه نه ده چې متحد ايالتونه څه وايي، خو د بيجينګ اعلامیې دا ثابته کړه چې چين د نړۍ په ځينو نه هوارېدونکو لانجو کې د باور وړ منځګړيتوب کړی او نړيوالې ټولنې هم منلې چې د چين هڅې د نړيوالې سولې د ټينګښت سبب دي. متحد ايالتونه پر چين د نيوکو پر ځای بايد دا زده کړي چې له دې واقعيت سره څه ډول ژوند کولو ته دوام ورکړي.