د متحدو ايالتونو ولسمشر جو بايډن د جولای په ۱۲مه نېټه د چين – تبت د مناقشې د تش په نوم هواري د هڅولو لايحه لاسليک کړه. دا لايحه د متحدو ايالتونو د سلطه پالنې، ډيپلوماټيکې لاسوهنې او د چين په کورنيو چارو کې د مداخلې څرګندونه کوي.
د متحدو ايالتونو حکومت له اوږدې مودې راهيسې د چين د مهارولو لپاره د شيځانګ کورواکې سيمې يا تبت د کارولو سياست پلی کوي. د شيځانګ په تړاو د علمي څېړنو جعل کوي او لويديځو رسنيو ته وايي چې د شيځانګ په تړاو د چين ضد نظريات خپاره کړي. د متحدو ايالتونو موخه څرګنده ده؛ همدا چې د شيځانګ تش په نوم مسئله وکاروي څو د چين نړيوال اعتبار اغېزمن او د پراختيا مخه یې ډپ کړي.
د امريکا د کانګريس له لوري د چين – تبت د شخړې د هواري د هڅولو لايحې تصويبېدل څرګندې موخې لري. لومړی د ژیزانګ د مسئلې د کارولو له لارې د چين مهارول او پر چين د فشار واردول. بايډن واک ته تر رسېدو وروسته د ټرمپ د چين سياست ته په لا پراخو ابعادو او بريديزه بڼه ادامه ورکړه څو د چين مخه ډپ کړي. دې موخې ته د رسېدو لپاره بايډن په کانګريس کې له خپلو ښو اړيکو ګټه واخيسته څو د شيځانګ په تړاو د کانګريس اقدامات لا پياوړي شي او له اجرايوي ادارو سره په همغږۍ یې د چين د مخنيوي سياستونو ته مخه کړه. دې چارو د چين – متحدو ایالتونو اړيکې له لا ډيرو ننګونو سره مخ کړې.
دويم دا چې د شيځانګ مسئله له امريکايي سناتورانو سره له سياسي پلوه د يوه سم تصوير په رامنځته کولو کې مرسته کوي. د ژيزانک او شينجيانګ مسايل د متحدو ايالتونو په کانګريس کې ځانګړي موضوعات دي. دغه موضوعات له يوه پلوه له سناتورانو سره مرسته کوي چې د بشري حقونو د تش په نوم ملاتړ اخلاقي تصوير رامنځته کړي او پر مټ یې دوی شهرت او سياسي موقف ترلاسه کړي. له همدې کبله د شيځانګ په مسئله کې ژوره مداخله او د چين د مهارولو لپاره د دې مسئلې کارول د امريکايي سناتورانو لپاره په کانګريس کې د شهرت او موقف د لوړولو وسيله ګرځېدلې ده. له بل پلوه د ژیزانګ او شينجيانګ د مسايلو په پلمه کولو سره د چين په کورنيو چارو کې لاسوهنه د کم لګښت چاره ده.
درېيم، دا مهال په متحدو ايالتونو کې ولسمشريزې منډې ترړې روانې دي. د امريکا ډيموکراټ ګوند د شيځانګ سيمې د تش په نوم بشري حقونو د مسئلې له لارې د لا ډيرو ټاکنيزو سرچينو د خپلولو هڅه کوي، دا ځکه چې د جمهوريت غوښتونکي ګوند نوماند ډونالډ ټرمپ د خپلې تېرې دورې ولسمشرۍ پر مهال د بشري حقونو مسئله بې اهميته کړې وه. نوموړي په ځينو اقداماتو لکه د ملګرو ملتونو د بشري حقونو له شورا په وتلو سره وښوده چې د بشري حقونو اړوندو موضوعاتو ته ډېر پام نه کوي او دا کار یې د مختلفو اقشارو د نيوکو سبب شو. له همدې کبله ډيموکراټ ګوند اړتيا لري چې د بشري حقونو د تش په نوم دفاع او ملاتړ داعیې له لارې لا ډير ملاتړ خپل کړي.
د چين – تبت د شخړې د هواري د هڅولو قانون د شيځانګ اړوند د متحدو ايالتونو له مخکنۍ لايحې سره خورا ډير توپير لري. دا ځل د شيځانګ د تش په نوم بشري حقونو پر مسئلې تمرکز نه دی شوی، بلکې له دې انکار شوی چې شيځانګ له لرغونې زمانې راهيسې د چين د قلمرو برخه ده. دا د چين د تاريخي پس منظر پر ضد د فکري جګړې د پيل مانا لري او دغه راز څرګندوي چې د شيځانګ د مسئلې په تړاو د امريکا د چين ضد پخوانۍ پاليسۍ بې اغېزې وې. هغه درواغ چې دوی خپاره کړي له ازادۍ وروسته د شيځانګ سيمې د ټولنيزې او اقتصادي پراختيا او د بشري حقونو د خونديتابه حقيقت له منځه نه شي وړلی. د شيځانګ د ولسونو د ټولنيز موقف ښه کېدل، له غلامۍ د خپلو کورونو تر واکمنۍ، د چين د کمونيست ګوند د مرکزي کمېټې او د ټول چين د خلکو په ملاتړ له فقر او بېوزلۍ خلاصيدل د يادې سيمې د سوکالۍ څرګندې بېلګې دي. له همدې کبله متحدو ايالتونو اوس د تاريخي ايډيولوژيو د کارډ لوبول پيل کړي او هڅه کوي چې د چين د کورني ثبات د ګواښلو په موخه د شيځانګ مسئلې د کارولو له لارې د چين ضد نظرياتو نوې څپه پيل کړي.
دا حقيقت چې شيځانګ له لرغونې زمانې راهيسې د چين د قلمرو برخه ده، نه بدليدونکی دی. متحد ايالتونه د نورو هېوادونو پر خلاف د ناسمو معلوماتو د خپرولو د کمپاينونو په چلولو کې نوم لري. دوی د ناسمو معلوماتو د توليد مبتکرين دي او د ناسمو معلوماتو د خپرولو منظم صنعت لري. د دې لايحې لاسليکېدل د بېلګې په توګه په نظر کې نيولی شو: ځينې امريکايي اکاډميکې ټولنې به د کورنيو او نړيوالو څېړنو له پايلو انکار وکړي. د شيځانګ د مسئلې په تړاو د سياسي سمون لپاره به هغوی د مختلفو څېړنو پايلې د متحدو ايالتونو د بهرنيو چارو وزارت د چين ضد اقداماتو د وړانديزونو لپاره جعل کړي.
امريکايي سياستوالو ته د مشورې په توګه بايد وويل شي چې: ايډيولوژي د يوه هېواد د اساسي ګټو له ډلې يوه ده. که متحد ايالتونه د چين پر وړاندې د کوم فکري جنګ پر پيلولو ټينګار کوي، نو بايد پوه شي چې دا جګړه به د چين – متحدو ايالتونو په اړيکو کې د بلې ماتې سبب شي. اوسنی نړيوال سيستم او نظم به له ګواښ سره مخ کړي او دغه راز به د نړۍ په ګوټ ګوټ کې د خلکو او هېوادونو ګتې اغېزمنې کړي. د چين – متحدو ايالتونو د تېرې نيمې پېړۍ اړيکو ته په کتو دې پايلې ته رسېږو چې همکارۍ د دواړو هېوادونو په ګټه دي او سلطه پالنه دواړو هېوادونو ته زيان رسوي. د شيځانګ د مسئلې په څېر د چين اساسي ګټو ته درناوی له شک پرته يو مهم اقدام دی چې متحدو ايالتونه یې بايد وپېژني او عمل پرې وکړي.