فيليپين د جنوبي سمندرګي د سولې پر وړاندې خنډ رامنځته کوونکی دی
CMG2024/08/20 15:22:41
شريکول:

د فيليپين د سمندري پوليسو دوې بېړۍ د اګست د ۱۹مې نېټې سهار وختي د چين د حکومت له اجازې پرته په ناقانونه توګه د دغه هېواد د نان شا ټاپوګانو د سابينا پرښې شاو خوا سمندري سيمې ته ننتولې. ځايي ثبت شوې ويډيو ښيي، چې د فيليپين بېړيو په خطرناک ډول د چين د سمندري پوليسو بېړۍ وهلې او د دواړو خواوو د بېړيو ترمنځ يې په قصدي ډول تصادم رامنځته کړ. د چين سمندري پوليسو له کورنيو او نړيوالو قوانينو سره سم د فيليپين دغو بېړيو پر ضد يوازې اړين اقدامات غوره کړل او کړنو يې له مسلکي چلند، زغم او مقرراتو سره سمون درلود.

د پېښې په اړه انځورونه ثبت شوي او د حقیقت پر وړاندې درواغ او جعلي معلوماتو ځای شتون نلري. که څه هم فيليپين له دغې پېښې وروسته پر چين بې ځايه تور لګولی او امريکا او نورو لويديځو هېوادونو هم د پخوا په شان د فيليپين پر ملاتړ خبرې کړې، خو حقيقت ښيي، چې د چين او فيليپين د بېړيو ترمنځ د ټکر پړه د فيليپين پر غاړه ده او فيليپين په جنوبي سمندرګي کې بيا بيا پاروونکي اقدامات غوره کړي او د سيمې سوله او ثبات يې زیانمن کړی دی.

فيليپين له تېرو دوو کلونو راهيسې د چين په ژن ای پرښې او هوانګ يان ټاپو کې تحريک کوونکې پېښې جوړې کړې او بيا يې د سابينا پرښه په نښه کړې ده. سابينا پرښه د چين د نان شا ټاپوګانو يوه برخه او هم د چين د خاورې يوه برخه ده، چې پکې هېڅ اوسېدونکی نشته. ځکه دغه پرښه له ژن ای پرښې څخه يوازې ۷۰ کيلومتره واټن کې پرته ده او د سمندري ټرانسپورټ په لاره کې يو مهم ځای او د جنوبي سمندرګي د ختيځې برخې د خونديتوب بنسټيزه ډبره بلل کېږي، فيليپين د دغې پرښې د کنټرول ناوړه نيت لري.

له تېر اپرېل راهيسې د فيليپين د سمندري پوليسو لويې پېړۍ سابينا پرښې ته داخل او په ناقانونه توګه هلته پاتې شوې دي. د فيليپين هغه بېړۍ، چې د اګست د ۱۹مې نېټې سهار وختي نوموړې پرښې ته ننوتلې، هڅه يې وکړه چې ميشتو فيليپيني بيړيو ته د تامين توکي وليږي، څو هلته يې اوږدمهاله شتون پيدا کړي او په جنوبي سمندر کې خپل ناقانوني لاسته راوړنې زياتې کړي.

بر سېره پر دې، کورنی سياسي وضعيت هم د فيليپين د دې کړنې لامل دی. د مارکوس د حکومتولۍ په چارو کې کمزور دی، په تېره بيا کمزوری سيلانيز اقتصاد يې د هېوادوالو له شک سره مخ دی. د فيليپين سياستوال د جنوبي سمندرګي په ټاپوګانو او پرښو کې د چين پروړاندې د مسلسل تحريک له لارې بل ځای ته د کورني جنجال او پاملرنې د اړولو هڅه کوي، تر څو پر خپل ځان سياسي فشار کم کړي. د نړيوالو عواملو له لحاظه، فيليپين له سيمې د بهر د پرتو لويو هېوادونو تر هڅونې او تحريک لاندې غواړي چې د خپلو پاروونکو پوځي عملياتو له لارې غرب ته وفاداري څرګنده کړي او د دوی نورې زياتې مرستې تر لاسه کړي.

فيليپين بيا بيا د چين د خاورې پر ملي حاکميت تيری کړی او خپلې کړې ژمنې يې ماتې کړې. دغه هېواد د جون له پای راهيسې له يوې خوا له چين سره د ډيپلوماټيکو اړيکو او د دواړو خواوو ترمنځ د سمندري پوليسو ترمنځ د همغږۍ پياوړتيا او د سمندري وضعيت د ثبات لپاره د ګډو هڅو ادعا کوي، له بېلې خوا يې د خطرناکو کړنو له لارې د جنوبي سمندرګي وضعت ګډوډ کړی او په سيمه ييزو چارو کې يې د بهرنيو قوتونو لاسونه ته زمینه برابره کړې. فيليپين نه يوازې «په جنوبي سمندرګي کې د طرفينو د رفتار بيانيې» څخه سخته سرغړونه کړې، بلکې د سيمه ييز امنيت په چارو کې يې د اسيان مرکزي مقام او هم د اسيان د نورو هېوادونو ګټو ته زيانونه رسولي دي. دغه هېواد د سولې او ثبات پروړاندې جنجال جوړونکی دی.

چين تل د جنوبي سمندرګي په چارو کې د سولې پر اصل او له اړوندو هېوادونو سره د مستقيمو خبرو اترو له لارې د توپيرونو پر کنټرول ټينګار کوي، خو په عين وخت کې چين د خاورې او ملي حاکميت او سمندري حقونو د ساتلو په اړه ټينګه رويه لري. فيليپين بايد سمندلاسه له تيري کوونکو کړنو څخه لاس واخلي او خپلې بېړۍ دې له دې سيمې څخه وباسي، له دې پرته به بيه ورکړي.