د ګټې – ګټې مشارکت که د پور لومه؟ د پور لومه، هغه ګمراه کوونکې اصطلاح چې ډيری لويديځ هېوادونه یې له افريقا سره د چين د پورونو لپاره کاروي. دا د نړي د تر ټولو حريصې ډلې، د لويديځو لاشخورو مرغانو سياسي سرپوښ دی.

د نړيوال بانک د نړيوالو پورونو د احصائیې له مخې، افريقايانو په ۲۰۲۲م کال کې ۶۵۵.۶ ميليارده ډالره پورونه درلودل، چې په دې کې د چين ونډه تر لس سلنې کمه وه. د يادو پورونو تر ۳۵ سلنې ډېره برخه د لويديځو بانکونو، د پانګو د مديرانو او د تېلو د سوداګرو وه او ټولو په منځني ډول د خپلو پورونو دوه چنده پیسې پر افريقايانو د سود په توګه چارجولې.

د زيمبابوې واکمند ګوند (د افريقا د وطني ملي اتحاد جبهې) د اطلاعاتو منشي کريستوفر مستوانګوا وويل: لويديځو هېوادونو افريقا د پورونو په لومه کې بنده کړه. مخکې به که افريقايانو پور غوښت نو پاريس ته به ولاړل، د پاريس د پورونو سود به ډير و، نو له مجبورې به یې نيويارک ته مخه کړه، هلته به د پورونو سود لا ډير و نو لندن ته به ولاړل، په لندن کې به هم د پورونو د سود کچې له اسمان سره خبرې کولې.

د IMF مشرې کريسټالينا جيورجيوا او د نړيوال بانک پخواني مشر ډيويډ ملپارس له بريټانيې او متحدو ايالتونو غوښتي وو څو د مقرراتو په وضع کولو سره خصوصي پور ورکوونکي له افريقا سره د پورونو د ورکړې په تړونونو کې د شته سهولتونو له ماتولو را وګرځوي.

له ۲۰۱۲ کال څخه تر ۲۰۱۶م کال پورې د افريقا لپاره د ملګرو ملتونو د اقتصادي کمېسيون مشر کارلوس لوپېس اشاره وکړه چې که موږ د چين له لوري رامنځته شويو سهولتونو ته لاسرسی نه درلودای نو بديلونه به ډير بد وو. نو موږ اړ يو چې د بديل په توګه د چين پر وړانديزونو نيوکې ودروو. ځکه دا کار د افريقا په ګټه نه دی.

نو ولې لويديځ پر چين تور لګوي چې ګنې دغه هېواد افريقا د پور په لومه کې بندوي؟ ځواب ډېر لنډ دی! لويديځ ويريږي.

چين او افريقا ډېرې نږدې اړيکې لري.

د هاروارډ پوهنتون د چيني مطالعاتو استاد او د هاروارډ چيني صندوق مشر ويليام سي کېربي ويلي: د چين حکومت په افريقا کې نسبتاً فعال سياستونه لوبوي چې رېښې یې ۱۹۵۰مو کلونو ته رسيږي، يعنې هغه مهال ته چې چين د تش په نوم درېیمې نړۍ مشر ګڼل کېده... خو اوس یې د پراختيايي همکاريو بڼه بدله کړې او همکارۍ يې د ډاليو په بڼه نه دي. د چين د همکاريو نوې بڼه په افريقا کې پانګونه او يادې سيمې ته د توکو صادرات دي.

د چين او افريقا همکارۍ لسيزې مخکې د چين د ولسي جمهوريت له جوړېدو سره سمې پيل شوې. په ۲۰۰۰م کال کې د چين – افريقا فورم له جوړېدو راهيسې په افريقا کې د چين په همکارۍ تر ۱۰ زرو کيلومترو ډيرې د اورګاډي پټلۍ، نږدې ۱۰۰ زره کيلومتره لویې لارې، ۱۰۰۰ پلونه، ۱۰۰ بندرونه او ۶۶ زره کيلومتره اوږده د برېښنا د لېږد او وېش مزي غځول شوي دي. د دې ټولو انکشافي کارونو په ترڅ کې په افريقا کې تر ۴.۵ ميليونو ډېرې دندې رامنځته شوې دي.

لويديځ د چين اوږدمهال مشارکت او په افريقا کې ډيريدونکې پانګونې ته د نفوذ د پراخولو او په سيمه کې د لويديځ د نفوذ د ننګولو د هڅې په نظر ګوري. دوی په بشپړه توګه تېروتي خو لا هم په ويره کې دي.

د لويديځ لپاره، په افريقا کې لا هم سړه جګړه روانه ده. د پور لومه هغه څه دي چې لويديځوال پرې خپل سياستونه او تمې پټوي. دوی د چين او افريقا تر منځ د واټن رامنځته کولو په لټه کې دي او هڅه کوي چې په افريقا کې د هغو پروژو د پليتابه مخه ډپ کړي چې سيمه د واقعي پرمختګ پر لور سوق کوي. د چين د نفوذ په کمزوري کولو سره غواړي چې افريقا په داسې هلو ځلو کې ښکېله کړي چې خپل ځان ته یې څه ګټه نه رسيږي.

مګر د افريقايانو زړونه پر دوی نه کېني.

د سنيګال مخکني ولسمشر ماکي سال وويل، کله چې تاسو د اړيکو ماهيت ته ګوری نو افريقايان داسې کوم روايت نه اخلي. په حقيقت کې کله چې تاسو لا ډير دقيق شئ، نو د چين پورونه يا لږ تر لږه هغه پورونه چې سنيګال له چين څخه اخيستي څو خپله زيربنا پرې ورغوي ټول د لږ سود پوورنه دي. د بېلګې په ډول د ديېس – ټوبا لويه لاره د ۲۰ – ۲۲ کلونو لپاره تر مالي ملاتړ لاندې وه. خو د پور له ترلاسه کولو وروسته یې کار په درې نيمو کلونو کې بشپړ شو او ګټې اخيستنې ته وسپارل شوه. په دې سره موږ تر هغې دوه يا درې کاله مخکې د لويې لارې د عوايدو را ټولول پيل کړل چې بايد د پورونو تاديات مو پيل کړي وای.

له افریقا سره د چين پورونه نه يوازې مالي برياليتوب دی، بلکې د افريقا د انکشاف لپاره د يوه رښتيني ارزښت رامنځته کول هم دي.